Izbor i tekst: dr Goran V. Anđelković, u.d.i.a.
Etika, naročito profesionalne prirode, igra glavnu i odlučujuću ulogu pri određivanju i oblikovanju buduće koncepcije arhitektonske kompozicije ove tipologije objekata. Arhitekta je taj koji odgovarajućom estetikom mora da ponudi pravi prostorni odgovor u datom vremenskom kontekstu, poštujući istovremeno prirodu i predviđenu namenu objekta. Imajući u vidu i činjenicu da je reč o državnom naručiocu, značajnu ulogu ima i politika, koja mora da prepozna potrebu za izgradnjom prikladnog i odgovarajućeg fonda za potrebe državnog aparata. Tome je, nema sumnje, doprinela usvojena Nacionalna strategija reforme pravosuđa (2013–2018). Samo harmoničnim skladom (projektantske) etike, estetike (arhitektonskog oblikovanja) i politike (državnog aparata), ključnih komponenata kada je reč o ovoj tipologiji objekata, moguće je postići zavidan rezultat te dobiti naposletku prepoznatljivu i kvalitetnu arhitekturu u prostoru.
Dosadašnja praksa projektovanja ove tipologije objekata u Srbiji vezana je, još uvek, za period posleratne socijalističke Jugoslavije. Podsećanja radi, tada su zgrade pravosudnih ustanova podizane najčešće u béton brut tehnici, poput čuvene Palate pravde u Beogradu (1962–1973, arh. Zoran Žunković, Mihajlo Živadinović i Božidar Simović), Okružnog suda u Požarevcu (1974–1977, arh. Ljupko Čurčić) i tako dalje. Beton, kao glavni materijal oblikovanja fasadnih pročelja, nije sasvim slučajno izabran. Pored njegove iskrene prirode, bio je takođe reprezent tadašnjeg tehničkog i tehnološkog napretka socijalističkog društva Jugoslavije te jasan odraz praćenja aktuelnih tendencija i tokova savremene arhitektonske prakse na svetskom nivou. Raspadom savezne države, sve češće su se mogle sresti nesrazmernosti namenski projektovanog prostora pravosudnih ustanova, veoma velikog za državni aparat Srbije, i njegovog neracionalnog korišćenja. To je za posledicu imalo prenamenu drugih javnih objekata, poput recimo bivšeg aneksa Osnovne Valjevske banke (1986–1988, arh. Predrag i Nada Đukić) u Valjevu ili pak dugogodišnji podstanarski boravak u zakupljenom prostoru stambenih ili poslovnih zgrada u centru grada, kao što je, na primer, slučaj pravosudnog organa u Pančevu.
U južnobanatskom gradu Pančevu, udaljenom oko 13 km od Beograda, projektni biro 1x2 studio, s arhitektom Zoranom Abadićem na čelu, imao je mogućnost projektovanja i izgradnje novog objekta pravosudnog organa. Izbor ovog projektnog biroa nije slučajan. Prethodna rekonstrukcija pomenute Palate pravde, sa in vivo saradnjom starih i živih autora u procesu rekonstrukcije i adaptacije objekta, kao i profesionalno Abadićevo usavršavanje na području ove problematike, koje je rezultiralo značajnim Uputstvom za definisanje modela tipskog suda za osnovni i viši sud Republike Srbije (2014), bile su sasvim dovoljne reference za projektovanje i izgradnju nove zgrade pravosudnog organa u ovom gradu.
Na mestu porušene stare zgrade fabrike obuće, na uglu ulica Stevana Šupljikca (ujedno evropskog puta E-70) i Milke Marković, koja je dugo bila u ruinirana i napuštena, neretko opasna po slučajne prolaznike, podignuta je nova zgrada Prekršajnog suda. Abadić pri oblikovanju nove zgrade pravosudnog organa polazi od pažljivo prostudiranog i dobro proverenog elementarizma geometrijskih oblika. Za modul uzima pravougaonik, kao osnovni geometrijski oblik koncepcije buduće zgrade Prekršajnog suda, sa približnim odnosima – 1 : 2 (15.84 x 32.72 m) u osnovi, 1 : 4 na glavnom i zadnjem fasadnom pročelju (8.10 m x 32.72 m) te 1 : 2 (8.10 x 15.84 m) na bočnim fasadnim pročeljima. Umesto sokle, uobičajene cezure između tela zgrade i tla u dotadašnjoj projektantskoj praksi, Abadić objekt smelo odiže od terena, stvarajući tako istovremene utiske »lebdenja« čitavog čvrstog i kompaktnog volumena te chiaroscuroa, zapravo diskretnog odnosa svetle bele površine fasade objekta i tamne površine pod senkom. Posebnu pažnju posvećuje pristupu objektu, kao jednoj maloj projektantskoj temi. Iz punog kubusa ispušta mali, tanki »most«, na čijem podestu se spajaju rampa, s jedne, i malo jednokrako stepenište, s druge strane. Оba arhitektonska elementa dodatno su naglašena obostranim niskim tamnosivim betonskim zidićima, kao jasnim i prepoznatljivim asocijativnim simbolom u obliku svoje predviđene osnovne funkcije, s pratećim završnim metalnim rukohvatom, predviđenim za osobe s posebnim potrebama.
Odnos »punih« i »praznih« površina glavnog fasadnog pročelja, praćen istovremeno i monohromatizmom, predstavlja iskreni odraz predviđenih funkcija unutar objekta. Iza belih »punih« površina predviđeni su prateći pomoćni prostori (toaleti za zaposlene i za osobe s potrebnim potrebama, server-soba, obezbeđenje i arhiva), a iza vertikalnih dvoetažnih transparentnih procepa, zapravo uvećanih tranzena, reminiscentnog elementa iz modernističkog rečnika arhitekture, su glavni prostori (pult za informacije, pošta ili ekspozitura banke, sudska uprava, sudska pisarnica, računovodstvo, administrativno-tehnička služba i sudska odeljenja – kabineti i kabineti-sudnice).
Izvor inspiracije za upotrebu vertikalnih dvoetažnih transparentnih procepa može se pronaći upravo u srušenom objektu fabrike, tačnije na njegovom ugaonom delu. Shodno tome, može se pretpostaviti da je autor želeo da ovaj motiv iskoristi za novu koncepciju buduće zgrade Prekršajnog suda, kao jedan nematerijalni vid poštovanja i sećanja na zatečeni objekt u ovom prostornom kontekstu. To nije samo puko preslikavanje motiva, već njegova ingeniozna nadgradnja u enterijeru. Tako su svi radni prostori na spratu i međupodest dvokrakog stepeništa odmaknuti od fasadnih staklenih površina. Na taj način je međuspratna konstrukcija u poprečnom pravcu unutar objekta dobila novu vrednost – autonomnost u odnosu na strukturnu »opnu« glavnog i zadnjeg fasadnog pročelja. U estetskom smislu dobijen je, uslovno rečeno, osećaj galerije u radnim prostorima na spratu, dodatno obogaćen drvenom klupom, jedinim toplim materijalom u čistom higijenskom prostoru monohromatskog karaktera, s diskretnom staklenom ogradom na kraju, kao jasnom granicom prema vazdušnom prostoru i vertikalnom transparetnom procepu.
Monohromatizam s glavnog fasadnog pročelja preliva se i na unutrašnjost objekta. Crne i bele podne obloge jasno naglašavaju namenu prostora, a samim tim i njihov značaj u prostorno-funkcionalnoj organizaciji rešenja zgrade. Crna podna obloga javlja se u radnim prostorima prizemlja i prvog sprata, kao i na međupodestu i gazištima dvokrakog stepeništa, a bela u zoni središnjeg koridora i pratećih pomoćnih prostorija. Isti monohromatski motiv, ali ovog puta na vertikalnom planu, nalazi se duž koridora, sa smenom belih površina zidova i crnih metalnih okvira vrata sa staklom. Dodatni »akcent« u širini koridora, posebno naglašen nijansom tamnoplave boje, predstavlja jedini dinamični i pokrenuti element, kako u enterijeru, tako i u arhitektonskoj kompoziciji – lanterna. U spoljašnjem izgledu dominira njena dvovodnost, kao jasan znak autorovog poštovanja postojećeg konteksta s privatnim kućama duž Ulice Milke Marković.
PROJEKAT Pun naziv projekta: Adresa: Autori: Investitor: Korisnik: Autor fotografija objekta: Period projektovanja: Period izgradnje: Površina objekta: Spratnost objekta: Veličina parcele: |
OSTALI PROJEKTANTI Konstrukcija:
IZVOĐAČ: Građevinski radovi:
MATERIJALI: Betonska konstrukcija - oplata - 3S standard 21mm 200/50cm: Betonska konstrukcija: Obrađena armaptura po specifikaciji investitora: Hidroizolacija: Termoizolacija: Cementa košuljica - brzosušeći cement MAPEI TOPCEM: Gips kartonske ploče na čeličnoj pocinkovanoj potkonstrukciji - spušteni plafoni i pregradni zidovi: Krovna membrana - elastična, vodonepropusna, PVC sintetička membrana sa geotekstilom, SIKA PLAN 15G debljine 1,5mm, armirana poliseterskom mrežicom, UV otporna, svetlo sive boje RAL 7047: Fasadna aluminijumska bravarija - Tehnomarket profili: Aluminijumska unutrašnja bravarija - Tehnomarket profili: Završni cementni pod - unutrašnji podni sistemi Završni cementni pod - spoljašnji MAPEI: Heterogena akustična PVC podna obloga Tarkett extra: Keramika: Sanitarije: ACO OLEOPATOR-P-FST NS 3/300 separator naftnih derivata od PE prema SRPS EN858-1, sa koalescentnim filterom, sigurnosnim plovkom, protoka 3l/s taložnikom od 450l. Uliv/izliv DN100, bez poklopca. Prečnika 1.32m, visine 1.38m, mase 67kg Fasaderski radovi - priprema za završnu obradu - jednokomponentni polimer-cementni reparaturni malter za fina površinska poravnjanja, nivelacije i zapunjavanje pora - Sika MonoTop-620: |
Galerija: