Četiri kuće za četiri brata na Jadranu

Izbor i tekst: Maroje Mrduljaš

Industrija turizma inverzija je uobičajenog prostornog odnosa proizvoda i potrošača. Dok u većini ekonomskih grana fizički proizvod putuje potrošaču, u industriji turizma potrošač putuje prema proizvodu. Šta više, prostor je ključan resurs turističke industrije i on nije beskonačan. Na hrvatskom Jadranu, ali i na drugim područjima, već decenijama je vrlo primetan zabrinjavajući rast apartmanskih konurbacija koje podrivaju bazu turističke ekonomije.

Prema tim distopijskim, a ipak, razmerno, uspešno realizovanim projektima, postoje podeljeni stavovi. S jedne strane, radi se o razumljivom nastojanju lokalnog stanovništva da ugrabi svoj deo turističkog kolača u uslovima kada je većina drugih oblika ekonomije propala. S druge strane, te „proizvode“ karakterišu pregusta izgrađenost, izostanak javnog prostora te mahom primitivni graditeljski jezik, pa izgleda čudno kako oni uopšte pronalaze svoje kupce.

Letilović i Pedišić su projekat apartmanskog kompleksa razvili oko nekih od središnjih pitanja turizma, a to su odnos domaćina i gosta te deljenje prostornih resursa.

U monofunkcionalnim apartmanskim naseljima to su naročito osetljive teme, jer su te konurbacije veći deo godine gotovo prazne. Autori su prihvatili činjenicu da javnog prostora u apartmanskom naselju nema i da se u budućnosti situacija najverovatnije neće promeniti. U takvim okolnostima, preostaje scenario prema kom se neki oblik socijalizacije može odvijati unutar samog kompleksa. Drugim rečima, nedostaci urbanizma kompenzuju se arhitekturom.

Letilović i Pedišić su tako osmislili kompaktnu hibridnu tipologiju u kojoj se apartmani za povremeni boravak turista spajaju s porodičnim smeštajem za domaćine, pa se zajednički sadržaji dele i postaju mesto socijalnih interakcija.

Tema produktivnog suživota i kompaktnog deljenja resursa prevedena je u prostorni koncept koji se bazira na inteligentnom vertikalnom zoniranju programa. Na tamno-smeđim osnovama zgrada smešteni su dvostrano orijentisani apartmani koji gostima obezbeđuju privatnost: svaki ima vlastiti ulaz i neposredni dodir s okućnicom.

Belu super-strukturu, koja lebdi nad osnovom, čini porodična kuća domaćina, dok su u odvojenom zadnjem bloku smešteni dodatni apartmani. Nadgradni, spratni deo čine beli kubični volumeni sa kosim krovovima i kliznim brisolejima koji štite duboke niše.

Ključno mesto prostornog scenarija jesu među-etaže između ta dva inače razdvojena sveta: „piano nobile“ s tipičnim turističkim mikro-pejzažem. „Piano nobile“ je, zapravo, glavni sprat u prostornoj organizaciji reprezentativnog objekta, pa je stoga kao takav izdignut iznad entropijske okoline, a čine ga bazen, podest s drvenom palubom, letnja kuhinja i bar.

Taj hedonistički ambijent omogućava i domaćima i gostima da, teoretski, ne moraju ni da napuštaju zgradu. Tako, „piano nobile“ postaje mesto susreta došljaka i stalnih žitelja Dikla, starih i novih prijatelja, a može funkcionisati poput tradicionalnih mediteranskih „dvorova“, zaklonjenih i intimnih dvorišta, koja su posrednici između privatne i javne sfere.

Domaćini imaju i zaseban javni prostor: natkrivenu krovnu terasu sa koje se otvaraju najlepši vidici. Izvan turističke sezone, prostori namenjeni gostima mogu služiti i domaćinima. Sve četiri zgrade su zasnovane na istovetnom konceptu, ali su varijacije taman tolike da kompleks deluje raznoliko.

Letilović i Pedišić su na ovaj način osmislili kompleks koji sam po sebi predstavlja vlastitu mikro-urbanu celinu i specifičnu društvenu zajednicu. Programski elastični sistem ne nudi samo formalno novu i uverljivu interpretaciju apartmanske tipologije, nego i novu viziju turističke svakodnevice. Prihvatanje apartmanizacije i visoke gustine izgrađenosti ne mora uvek dovesti do distopijskih urbanih situacija. Letilović i Pedišić su ovim projektom pokazali da je moguća inteligentna „alternativna apartmanizacija“ utemeljena na ravnopravnoj empatiji prema domaćinima i gostima.

Galerija: