Tekst: Tanja Prolić
U nastavku:
Opština Kladovo je smeštena u oblasti Ključ, na samom istoku Srbije. Naseljava je oko 23 hiljade stanovnika iz 23 naselja i 6 zaselaka. Od ukupnog broja naselja, čak 18 njih se nalazi u priobalju Dunava. Kladovo se nalazi na samo devet kilometara nizvodno od hidroelektrane Đerdap, a u ovom gradu je i jedna od najlepših rečnih plaža u Srbiji. Blizina reke je umnogome uticala i na samu istoriju, a zaveštanje predaka, ovdašnjih stanovnika, obuhvata kulturno-istorijske znamenitosti koje nikoga ne ostavljaju ravnodušnim i koje posetioce Kladova vode na uzbudljivo putovanje kroz vreme!
Međutim, i u novijoj istoriji nastale su atrakcije koje će naročito zanimati ljubitelje kulture, ali i gastronomije.
Tvrđava Fetislam - utvrđenje obima 1.100 koraka
Ovo utvrđenje podigli su Turci Osmanlije i time je završena njihova odbrambena linija prema Ugarskoj, u koju su zajedno sa Fetislamom spadale i Smeredevska tvrđava, tvrđave Kulič, Ram i Golubac.
Podignuta je na obali Dunava, pored današnjeg Kladova po zapovesti Sulejmana Veličanstvenog. Ime tvrđave označava osvajanje u ime islama. Utvrđenje Fetislam čine dve fortifikacione celine iz različitih vremenskih razdoblja. Prvo je podignut Mali grad 1524. godine kao važno strateško uporište za pohod na ugarske oblasti.
U periodu austrijsko-osmanskih ratova,tačnije od 1717. do 1739. godine, Kladovo, ali i sva ostala naselja uz Dunav, iznova su dobila na važnosti i to je bio razlog da se oko postojeće tvrđave podigne Veliki grad sa šest bastiona.
Utvrđenje je bilo pod upravom Osmanlija sve do 26. aprila 1867. godine kada ga je četa pod komandom artiljerijskog kapetana Milutina Jovanovića zauzela. Tom događaju prethodila je predaja ključeva utvrđenih gradova Smedereva, Šapca, Beograda i Kladova na Kalemegdanu, knezu Mihailu Obrenoviću, po fermanu sultana Abdula Aziza I, kojim su srpskim vlastima predate i te tvrđave na upravljenje i čuvanje. Ovo utvrđenje proglašeno je spomenikom kulture od velikog značaja Republike Srbije i nalazi se pod zaštitom Zavoda za zaštitu spomenika kulture iz Niša.
Samo utvđenje ima karakteristike rano artiljerijskih fortifikacija. Malo utvrđenje (grad) sastoji se od gornjeg i priobalnog prostora. Gornji prostor ima pravougaoni oblik, sa kružnim kulama na uglovima. Bedemi imaju trougaona i pravougaona ojačanja koja u nivou šetne staze, oivičene zupcima, stvaraju platforme. Priobalni prostor je pravougaonog oblika sa trougaonim ojačanjima i dve četvorougaone kule sa dunavske strane, čime se nadovezuje na gornji prostor i napreduje u pravcu Dunava. Veliko utvrđenje (grad), pak, imalo je šest isturenih kamenih bastiona, tzv. špic-bastiona i palisadne bedeme visoke do 14 metara.
Turski putopisac Evlija Čelebija dao je najstariji opis utvrđenja Malog grada u kome kaže da obim tvrđave iznosi hiljadu i stotinu koraka.
Tvrđava Fetislam je okružena rovom širine od 13 do 30 metara, a on je u prošlosti bio ispunjen vodom prirodnog rukavca Dunava. Završava se zidom-kontraeskarpom od lomljenog kamena. U tvrđavu se ulazilo kroz tri kapije koje su i dan-danas dobro očuvane: glavna, Varoš-kapija u južnom bedemu, Orospi-kapija u jugozapadnom bedemu i Dunavska kapija na severoistočnoj strani. Na kapijama koje vode u tvrđavu postavljene su mermerne ploče u čast sultana Mahmuda II.
U unutrašnjosti Fetislama očuvani su: kasarna, barutni magacin, oružarnica, stambeni objekt, manja prostorija za stražu, lagumi-skloništa, kaldrmisane ulice i vodovod.
Stara čaršija - centar društvenog života u Kladovu
Stara čaršija jedan je od simbola grada Kladova i nalazi se u samom njegovom centru. Predstavlja pešačku zonu koju je zaštitio Zavod za zaštitu spomenika kulture iz Niša, kao prostorno kulturno-istorijsku celinu.
Na ovoj glavnoj gradskoj promenadi, sa koncentrisanim trgovinskim i ugostiteljskim objektima, sve „vrvi" od dešavanja. Ona je centar društvenog života u Kladovu, mesto sastanaka i rastanaka, središte gradskih zbivanja.
Stara čaršija s obnovljenom zgradom Opštine i promenadom, brojnim trgovinskim objektima, ali i restoranima, poslastičarnicama i drugim ugostiteljskim prostorima, predstavlja mesto stapanja tradicije i savremenog doba. Naime, ovaj trgovačko-zanatski centar nastao je u prvoj polovini 19. veka nakon što su trgovačke radnje, mehane i zanatske radionice, izmeštene sa lokacija u neposrednoj blizini tvrđave Fetislam na slobodne površine naspram Dunava. Veliki broj objekata u čaršiji je zadržao građevinske i arhitektonske karakteristike iz vremena kada su izgrađeni, ukrašene zanimljivom fasadnom ornamentikom.
Svi oni koji prilikom putovanja na određenu lokaciju vole da isprobaju autentična, tradicionalna jela, u restoranima Stare čaršije mogu da degustiraju specijalitete lokalne kuhinje, s akcentom na dunavsku ribu i čuvena vina ovog kraja.
Biblioteka „Centar za kulturu“ Kladovo – središte kulturnih dešavanja
O kulturnim dešavanjima u Kladovu brine se ustanova Biblioteka „Centar za kulturu“ u čiji sastav ulaze Dom omladine i Dom kulture sa bibliotekom, galerijom i velikom salom za bioskopske projekcije, kao i pozorišne i koncertne događaje.
Dom kulture projektovan je u stilu funkcionalne i moderne građevine, a njegova površina iznosi 1.500 kvadratnih metara. Po nameni, formi i rasporedu prostorija, uobličena je za potrebe rada biblioteke, galerije, bioskopske, a ujedno, i pozorišno–koncertne dvorane.
Objekat je osmislio projektantski tim najveće srpske građevinske kompanije "Energoprojekt" Beograd, priznate u 70 zemalja sveta. Tim je predvodila arhitekta M. Šterić a činili su ga arhitekte Dragan Jovanović i Mario Jobst.
Projekat je sačinjen 1969. godine. Objekat je počeo da se gradi od 1970. i završen je 1976. godine. Isti tim arhitekata sagradio je još nekoliko objekata u gradu gde se ističe najmodernija Sportska hala "Jezero".
Kada je o biblioteci reč, njen fond čini 60 hiljada knjiga. Tu se redovno održavaju kreativne radionice i promocije književnih dela, a od 2006. godine, biblioteka u Kladovu je postala član Virtuelne biblioteke Srbije sa automatizovnom bazom podataka u okviru bibliotečko–informacionog sistema COBISS.
U foajeu biblioteke, čija površina iznosi 200 kvadratnih metara, jednom mesečno demonstrira se likovno stvaralaštvo različitih tehnika - ulja na platnu, skulptura, umetničke fotografije, grafike i drugog stvaralaštva. Ovo je omiljeno izlagačko mesto kako amatera tako i profesionalaca.
Kada je o bioskopu reč, on podrazumeva lepo uređenu dvoranu sa 355 sedišta, opremljenu najsavremenijom tehnologijom produkcije zvuka SDSS, a kada je u pitanju pozorišno-muzička scena, tu se jednom mesečno prikazuju razne pozorišne i muzičko-scenske predstave na bini koja sadrži proscenijum sa scenskim cugovima za dekor, sa reflektorima i razglasnim sistemom.
Pored navedenih znamenitosti koje uključuju odbrambeno utvrđenje iz perioda turske vladavine, ulicu s objektima koji su sačuvali svoje nekadašnje arhitektonske odlike i koja predstavlja žižu društvenih dešavanja, Doma kulture gde se može uživati u različitim oblicima umetničkog stvaralaštva, opština Kladovo ima da ponudi i druge atrakcije koje sežu u daleku istoriju. To su Trajanova tabla, ostaci Trajanovog mosta, tvrđava Diana, Arheološki muzej Đerdapa i druge znamenitosti koje svedoče o značaju Dunava u oblikovanju i razvoju kraja od praistorije pa do savremenog doba.