Opština Kovin - mesto gde se susreću peščara i Podunavlje

^{Tekst: Tanja Prolić}

Područje opštine Kovin se proteže na 730 km2 i ima oblik nepravilne piramide. Prema popisu iz 2011. godine, teritoriju opštine Kovin, koja obuhvata 10 naselja od kojih je najveće i centar opštine istoimeno naselje Kovin, naseljava više od 33 hiljade stanovnika.

U geomorfološkom pogledu proteže se najvećim delom na lesnoj terasi i aluvijalnoj ravni Dunava. Južnu granicu opštine Kovin čini reka Dunav u dužini od 46 km, a na severu zahvata Deliblatsku peščaru (čak 53% površine “Evropske Sahare”pripada području opštine Kovin). Peščara i Podunavlje su dve zone koje se preklapaju u opštini Kovin.

Teritorija opštine bila je naseljena još u doba praistorije. Arheološkim istraživanjima je otkriveno brojno oruđe i oružje od uglačanog kamena, keramičke posude i ostala grnčarija koji datiraju iz perioda starčevačke kulture, 6000 - 3000 godina p.n.e.
Najbolji način da upoznate istoriju opštine Kovin kroz vekove jeste obilazak njenih znamenitosti. Mi smo za vas izdvojili njih šest.

Most u Pločici - most “na suvom”

Poznat i kao most Marije Terezije ili most Eugena Savojskog, most u selu Pločica ima značajnu arhitektonsku, istorijsku i spomeničku vrednost.

Ne postoje tačni istorijski podaci ko je sagradio i kada je izgrađen ovaj most, ali se on vezuje za period vladavine Austrougarske monarhije. Postoji pretpostavka da je sagrađen početkom 18. veka. 

Most je izgrađen od opeke, dugačak je preko 20 metara, a širok oko tri metra. Trenutno je u proceduri zaštite, predstavlja jedini očuvani objekat ovakvog tipa u Banatu ali i širem okruženju. 

Ranije je ispod mosta proticao manji rukavac reke Ponjavice, a danas je most “na suvom”, u sred polja. Predstavlja zanimljivu turističku atrakciju opštine Kovin. 

Srpska pravoslavna crkva u Kovinu sa zadivljujućim ikonostasom

Ova sakralna građevina datira iz 18. veka - kamen temeljac postavljen je 1. avgusta 1777. godine, a izgrađena je na mestu stare crkve. Ta pređašnja crkva bila je izgrađena od lošeg građevinskog materijala, te je srušena kako bi se na njenom mestu postavili temelji za novu crkvu u čijoj izgradnji su upotrebljeni jači, čvršći materijali. To je crkva o kojoj danas govorimo, posvećena Svetim Arhangelima Mihailu i Gavrilu.

Osnovnu arhitektonsku konstrukciju drže stubići u dva reda, a ornamentika je najčešće sastavljena od uobičajenih biljnih barokno-klasicističkih motiva.

Ikonostas je remek - delo crkvenog graditeljstva sa kraja 18. veka, u duborezu, očuvan u celini sa svim ikonama, sa manjim oštećenjima rezbarije u gornjim zonama, dok su oštećenja u donjim zonama znatno veća. Rezbarija se može pripisati poznatoj novosadskoj porodici Marković. Ikonostas je najverovatnije nastao ubrzo po izgradnji hrama.

Ikone na arhijerejskom i bogorodičinom tronu stilski su sasvim bliske prestonim, a one su gotovo identične ikonama iz susednog sela Gaja iz 1802. godine, pa postoji mogućnost da ih je radio isti majstor. U ovoj bogomolji se čuva veći broj pokretnih ikona i slika različitih autora koje su nastale tokom prošlog veka.

Hram je u više navrata renoviran i obnavljan. O obnovi crkve iz 1887. godine, koju je izveo Augustin Kozanek iz Pančeva, svedoči zapis na poleđini ikone na bogorodičinom tronu, ali nije poznato šta je tom obnovom obuhvaćeno. 

Veća obnova izvršena je 1987./1988. godine i ona je obuhvatila menjanje krsta na tornju i njegovu pozlatu, zamenu crepa, generalno obijanje maltera zbog vlage sa spoljašnje strane hrama. U martu 2000. godine izvođeni su radovi na presecanju zidova hrama zbog kapilarne vlage koja se popela do ispod prozora i postavljena je najsavremenija hidroizolacija. Ikonostas je generalno očišćen i vraćena mu je pozlata 2004./2005. godine, a radove je izvodio Zoran Ilić - konzervator i restaurator iz Beograda. 

Crpna stanica u Dubovcu - u funkciji i nakon jednog veka

Crpna stanica u Dubovcu izgrađena je početkom prošlog veka - 1910. godine, uz nasip na samoj obali Dunava. Iako je prošlo više od jednog veka od izgradnje crpne stanice u selu Dubovac, objekat je i dalje u prvobitnoj funkciji. Osim toga što ima istorijsku vrednost, crpna stanica ima i važnu arhitektonsku vrednost kada je reč o industrijskom nasleđu južnog Banata.

U pitanju je masivna prizemna građevina pravougaone osnove, sačinjena iz dva dela - višeg, koji ima reprezentativno obrađenu fasadu, i nižeg, sa jednostavnom fasadom koja je najverovatnije kasnije dograđena.

Ima velike polukružno zasvedene prozore, velika polukružno zasvedena ulazna vrata, na istočnoj strani. Fasada višeg dela objekta urađena je u kombinaciji opeke i malterisanih delova sa profilisanim, masivnim zabatnim zidom, koji se izdiže iznad dvovodnog krova, dok je fasada nižeg dela objekta samo malterisana, bez ukrasa.

Rumunska pravoslavna crkva u Mramorku - jedinstvena građevina dva naroda

Hram je podignut u 19. veku, građen je od 1859. do 1860. godine za vreme patrijarha Josifa Rajačića. Crkvu u Mramorku su podigli Srbi i Rumuni koji su živeli u crkvenoj zajednici sve do 1873. godine, kada su se razdelili i Srbi ugovorom otkupili hram. Posvećena je prvom srpskom prosvetitelju, Svetom Savi.

U pitanju je jednobrodna građevina sa dve pevnice u nišama, na jugu i severu, i polukružnom apsidom na istočnoj strani. Crkva je zidana masivno od opeke, sa drvenom krovnom konstrukcijom, a krov je dvovodni, pokriven biber crepom. Zapadna fasada građevine je sa četiri pilastra i timpanonom, koji se prostire celom širinom fasade. 

Iznad centralno postavljenih ulaznih vrata se nalazi lučno zasveden prostor, dok se na bočnim stranama nalaze niše veličine prozora. Ovom fasadom dominira zvonik sa limenom kapom, u baroknom stilu. Na sve četiri strane zvonika su vidljivi prozori, a na zapadnoj strani, iznad prozora, nalazi se sat. Ikone na ikonostasu su rad nepoznatih slikara iz druge polovine 19. veka.

Jedan deo pokretnih ikona u hramu dela su Danila Čolakovića, ikonopisca iz Srpskog Svetog Martona, iz 1869. godine. Godine 2005. podignut je krst na ulazu u Mramorak iz pravca Dolova, koji je osvećen 19. maja iste godine. Ktitor krsta je Milenko Mladenović.

3 nadgrobna spomenika pored srpske pravoslavne crkve u Deliblatu - grob kneza Anđelije

U crkvenoj porti oko srpske pravoslavne crkve u naselju Deliblato, nalaze se tri nadgrobna spomenika porodice čiji je najznačajniji član bila Anđelija Maksimova - seoski knez. Anđelijin nadgrobni spomenik je od ružičastog mermera sa krstom i nalazi se uz zapadni zid porte, prema zapadnom ulazu u crkvu. Na njemu je ispisano: 1770 (ili jedan), gde počiva raba Božija Angelija Maksimova, Ljuli 30.

Anđelija, koja se odlikovala hrabrošću, smelošću i mudrošću, bila je ćerka sveštenika Maksima Voinovića ili Veinovića. Njegov grob se nalazi s južne strane crkve, sa položenom pločom i natpisom na crkvenoslovenskom. Na trećoj ploči od oltara je takođe tekst na crkvenoslovenskom i verovatno je pripadao trećem članu ove porodice.

Manastir Bavanište - voda sa isceliteljskim svojstvima

Manastir Bavanište se nalazi u istoimenom selu, u prirodnom i mirnom okruženju koje potpuno relaksira i nadahnjuje posetioce ovog verskog kompleksa, na oko 12 kilometara udaljenosti od Kovina.

Ova sakralna građevina datira sa kraja 16. veka, podignuta je 1594. godine u vreme bune banatskih Srba protiv turske tiranije, pod vođstvom episkopa vršačkog Teodora Nestorovića. Iako smešten u šumi kako bi bio zaštićen od napada Turaka, manastir je 1716. godine spaljen, kao i celo selo. Odbegli narod se 1776. godine vraća i podiže hram u centru sela kojeg Turci iznova spaljuju nakon 12 godina. Više puta razaran i obnavljan, današnji izgled dobija 1857. godine kada se na mestu spaljenog manastira podiže kapela na vodici (ispod same crkve - kapele izvire voda), o čemu svedoči i originalna ploča sa natpisom: „U ime Svete Troice sazidana je i posvećena, ova kapela, Presvetoj Bogorodici leta 1857.“ Od rušenja prvobitnog manastira pa sve do izgradnje nove kapele, narod nije prestajao da dolazi na vodicu kako bi dobio duhovno isceljenje i utehu. 

Ikonostas predstavlja rad sestara iz manastira Grgeteg, a živopis je delo teologa Đorđa Popovića i živopisca Nenada Grastića.

Postoje brojne priče o isceljenjima čudotvornom vodicom koja izvire ispod kapele, a još je sveti vladika Nikolaj Žički Velimirović u svom delu „Emanuil“ u priči „Verom izlečena“ govorio o lekovitoj vodi koja ima isceliteljska svojstva. Naime, devojčica iz Dolova koja nije mogla da hoda, prespavala je u crkvi i ujutru je sama ustala na noge i izašla ispred crkve. Prema njenim rečima u snu joj je došla jedna žena, pomilovala po licu i rekla: „Ajde ustaj“!

Veliki broj vernika iz Srbije posećuje ovaj manastir kako bi, uz molitvu, dobili duhovno i telesno isceljenje.

U okviru manastirskog kompleksa postoji konak koji u prizemlju ima trpezariju za prijem gostiju, kuhinju i radionicu, a na spratu monaške kelije. Od pomoćnih objekata izgrađena je i manastirska pekara. Uz crkvu je podignuta zvonara.

Pored navedenih znamenitosti u Kovinu vas očekuje još atrakcija koje ne biste trebali da propustite. Milenijumska zaostavština Kovina koja vodi u daleku prošlost može se videti u Centru za kulturu, Dubovački rit je prirodno dobro izuzetnog značaja na kome se odvijaju različite eko - turističke aktivnosti i druge znamenitosti.