Plodna ravnica i predeli iz romana Janka Veselinovića - opština Bogatić!

^{Tekst: Tanja Prolić}

Opština Bogatić predstavlja jedinstvenu celinu sa mačvanskom ravnicom. Proteže se između Drine i Save, u severozapadnom delu bogate i plodne ravnice Mačve. Na površini od 384 km kvadratnih nalazi se 14 naselja: varošica Bogatić; seoske varošice Badovinci, Glušci, Dublje, Klenje, Crna Bara; naselja primarnog seoskog tipa: Banovo Polje, Belotić, Glogovac, Mačvanski Metković, Očage, Salaš Crnobarski, Sovljak, Uzveće.

Zahvaljujući plodnom zemljištu i povoljnim klimatskim uslovima, razvijena je poljoprivredna proizvodnja. Premda se nalazi na ušću dveju reka i da je veoma plodna, ravnica Mačve je naseljena još u doba praistorije. Prvi nalazi boravka čoveka na ovim prostorima datiraju oko 5.000 godina pre nove ere (kultura Starčevo). U periodu od 3.800. do 3.000. godine p.n.e. nalaze se tragovi kulture Vinča. 

Opština Bogatić, svojim urbanim središtem i ruralnim okruženjem, ispunjava sve uslove za sadržajan boravak turista. Stoga, ako tražite destinaciju u Srbiji gde možete uživati u lokalnoj kuhinji, prirodnim krajolicama, kulturno-istorijskom nasleđu i gostoprimljivim domaćinima, predlažemo da otkrijete šta to sve Bogatić ima da ponudi.

U nastavku teksta izdvajamo najaktuelnije iz turističke ponude Bogatića i okoline:

Etno-park Sovljak - od prošlosti „otrgnut“ delić stare Mačve

U selu Sovljak, koji se nalazi na oko pet kilometara udaljenosti od opštinskog centra Bogatića i isto toliko od reke Drine, nalazi se svojevrstan etno-kompleks. U pitanju je autentično dvorište s okućnicom, staro više od jednog veka.

Formiran je 1971. godine na površini od dva hektara, s autentičnim prikazom izvorne narodne arhitekture i celokupnom unutrašnjom opremom i proizvodima narodne radinosti, umetničkog i privrednog karaktera, kao i svim predmetima vezanim za svakodnevni život na selu. Sadržaj etno-parka čine primerci deset tipskih građevina, koje predstavljaju mačvansku kuću s okućnicom, kakva je bila krajem 19. i početkom 20. veka. Prostrano dvorište sa starom razgranatom lipom (stoletna lipa sa krošnjom od preko 30 metara i prečnikom stabla oko 1.8 metara) i niskim bujnim šimširima, daje okruženju posebnu ambijentalnu vrednost.

U centralnom delu postavljena je kuća „osećanka”, sagrađena krajem 19. veka, sa četiri odeljenja i sunčanim satom. Građena je u bondruk konstrukciji, sa blatnim malterom i belo okrečenim zidovima. Krov je višeslivan, umerenog nagiba, a krovni pokrivač je biber-crep.  U središnjem delu postavljena je kuća - velika prostorija s ognjištem u kojoj se uglavnom odvijao porodični život, opremljena autentičnim predmetima iz Mačve (stari kreveti, sinije, ćilimi, preslice, razboji, pregače…). 

Osim kuće, u kompleksu se nalaze vajat, čardak, poljska furuna i otvorene šupe. Vajat predstavlja drveni objekt malih dimenzija gde su zajednički život započinjali mladenci. Donji deo čardaka je zidan i imao je ulogu ostave gde se držala zimnica, rakija, vino i jabukovača, dok je gornji deo bio namenjen za skladištenje i sušenje kukuruza te su zidovi od drvenih stubova na koje su naslagane daske tako da između njih struji vazduh.

U otvorenim šupama su se držala prevozna sredstva - čeze, fijakeri, taljige i sanke. Danas su ova, nekada jedina prevozna sredstva, dobro očuvani muzejski eksponati. Na prošlo vreme i žetvene običaje podseća vršalica za pšenicu. Sačuvani su i poljska furuna u kojoj su se pekli hleb i štrudla, a u jesen sušile šljive i ambar u kojem su se u prošlosti čuvali pšenica, zob i ječam.

Ova istorijsko-etnografska celina muzeološki je opremljena tako da predstavlja ambijent seoske patrijarhalne porodice u Mačvi iz vremena Janka Veselinovića.

Prostor etno-parka uređen kao „muzej na otvorenom“ predstavlja svojevrstan arhitektonsko-etnografski kompleks, gde izloženi objekti narodne arhitekture jasno prikazuju autentičnu sredinu predstavljene istorijske epohe 19. veka, a celokupni unutrašnji inventar i eksponati prezentuju svakodnevni život na selu, baš onako kako su živeli stari Mačvani.

U objektu je stalna izložba mačvanskih slikara naivaca i akademaca, kao i učesnika tradicionalne likovne kolonije. Svakog leta Likovna kolonija Sovljak tradicionalno okuplja slikare umetnike sa prostora celog Balkana.

U etno-parku Sovljak održava se „Mačvanska svadba”, deo manifestacije „Hajdučke večeri“. Svadba koja se odigrava po scenariju dočarava život i običaje predaka, kao i lepotu nekadašnjeg života kroz programe koji se odvijaju pod vedrim nebom.

Radovan kula Milića od Mačve - mačvanski kraj očima vrsnog umetnika

Ova znamenitost nalazi se u selu Belotić, u blizini Bogatića (od Bogatića je udaljena 7 kilometara).

Milić od Mačve bio je jedan od najpoznatijih srpskih slikara 20. veka, rođen 30.10.1934. u Belotiću. Pravo ime bilo mu je Milić Stanković, ali je široj javnosti više poznat pod svojim umetničkim pseudonimom značenja da je poreklom iz Mačve. Teme prikazane na njegovim delima vezane su za nacionalnu prošlost. Milić Stanković je slikao Srbiju, mačvansku ravnicu, svoje detinjstvo provedeno u Belotiću. Crtež i detaljno opisivanje scena na slikama su glavne odlike ovog umetnika. Slike su mu bile ispunjene detaljima: noćnim pticama, džinovskim satovima, kulama, crkvama, plotovima…

Osim slikarstvom, bavio se i vajarstvom, arhitekturom, pisanjem poezije. Njegovi uzori bili su: Boš, Brojgel, Salvador Dali. Kroz svoje slikarstvo faktografski je zabeležio istoriju svoga kraja i srpskog naroda koliko poetiku slikarske fantastike. Kao bivši student završne godine arhitekture, bio je jedan od najboljih poznavalaca perspektive u slikarstvu.

Inspiraciju je nalazio u balvanima, užarenim loptama, santama leda. Za njegovo slikarstvo bi se moglo reći da je svojstvena mešavina figurativnog nadrealizma i naivne umetnosti.

Milić od Mačve je izgradnju Radovan kule započeo 1968. godine. Ime je dobila po njegovom ocu Radovanu, s idejom da to postane mesto radovanja, kutak za sve maštare i sanjalice, kao i utočište za sve samouke umetnike Mačve. Nadomak ateljea-kule je kameni spomenik ocu Radovanu, a pored njega zgrada nazvana „lajaonica” (lajanje u smislu psovanja), s otvorima na sve četiri strane sveta. Svako se može popeti i upućivati dobre ili loše misli na istok, zapad, sever i jug. Kulu nakon izgradnje posećuje ondašnja kulturna elita kao i učesnici prvog Festa sa Kirkom Daglasom na čelu. 

Crkva - spomen kosturnica Vaznesenja Hristovog i kompleks spomenika ranijih ratova u Dublju - u čast čuvene bitke

Spomen crkva s kosturnicom u Dublju kod Bogatića, podignuta je 1936. godine u čast obeležavanja Boja na Dublju, koji se odigrao 1815. godine. Izgrađena je po uzoru na spomenike moravske stilske grupe. Izvedena je u obliku razvijenog trikonhosa s osmostranom kupolom.

Nad pripratom je zvonik, a u kripti smeštenoj ispod nje nalaze se kosti ratnika izginulih u Prvom svetskom ratu (zajedno su sahranjeni srpski i austro-ugarski vojnici koji su poginuli 1914. i 1915. godine na teritoriji Mačve). Oltarska apsida i pevnice su spolja petostrane, a iznutra polukružne. Bogato dekorisane fasade odražavaju srpsko-vizantijski stil građenja, s tim što su zidovi prekrečeni „prskanom“ fasadom. Dva horizontalna venca dele fasade na tri dela. Portali su na zapadnoj strani i na pevnicama. Na zapadnoj fasadi je glavni portal sa lunetom u kojoj je naslikana predstava Hristovog Vaznesenja dok portal na severnoj strani uokviruje jednostavno izvedena plastična dekoracija u vidu dvostrukog užeta.

Ikonostasna pregrada ukrašena duborezom postavljena je u vreme izgradnje hrama. Ikonostas je oslikao slikar Stevan Čalić iz Šapca, jedan od najboljih učenika Vlaha Bukovca. Mada malih dimenzija i samo sa redom prestonih ikona, ikonostas izgleda masivno zbog stubova sa bogato dekorisanim kapitelima i konstruktivno naglašenog polja iznad carskih dveri. Kupola počiva na četiri masivna stuba sa prstenastim stopama, valjkastim stablima bez ukrasa i kvadratnim osnovama kapitela sa dekoracijom u obliku stilizovanog lišća u čijem je središtu rozeta.

Kompleks spomenika posvećenih ranijim ratovima, koji se sastoji od postamenta na kome su smešteni spomenici učesnicima ratova od 1912.-1918. godine i od 1941.-1945. godine i spomen bista vojvode Milića Drinčića, nalaze se jugoistočno od hrama.

Hram je značajan spomenik kulture, stavljen pod zaštitu države. U porti crkve ovog hrama svake godine se obeležava godišnjica jedne od najvažnijih bitaka u Drugom srpskom ustanku koja se odigrala 1815. godine, Boja na Dublju. Sam program je bogat kulturnim, umetničkim i sportskim sadržajem.

Zgrada starog okružnog načelstva - zgrada opštine Bogatić

Objekt Starog okružnog načelstva u Bogatiću je ugaoni i spratni objekt postavljen na regulacionim linijama ulica koji svojim položajem dominira u centralnoj gradskoj zoni.

Zidan je kao tipska građevina, u duhu gradske arhitekture prve polovine 20. veka, za potrebe sreskog načelstva u Kraljevini Jugoslaviji. Slična je zgrada paralelno zidana i u Zaječaru. Njena je gradnja počela 1929. godina i trajala je do 1934. godine.

Prilikom posete Bogatiću, kralja Aleksandra I Karađorđevića, 3. juna 1934. godine, zgrada je bila ozidana, ali ne i dovršena. Tom prilikom kralj je odobrio sredstva iz budžeta Kraljevine Jugoslavije, pa je iste godine završena.

Posle rata tu je bilo središte Sreza mačvanskog, a od 1955. godine do danas je sedište Opštine Bogatić. Fasadna platna, kao i krovne ravni prate vrlo razvijenu osnovu. Centralni deo građevine, postavljen na uglu ulica, ima polukružnu osnovu i kružnu vatrogasnu kupolu u vrhu, koja dominira. Fasadna platna su skromno dekorisana, sem nekih delova na kojima je primenjena dekorativna plastika inspirisana mađarskom secesijom.

Objekt je značajan spomenik kulture, stavljen pod zaštitu države.

Osim navedenih znamenitosti, prilikom posete opštini Bogatić, ne propustite da vidite i crkvu Sv. Petra i Pavla u Glogovcu, sagrađenu 1927. godine u duhu moravske arhitekture. Ova skladno projektovana građevina ukrašena je nizom dekorativnih elemenata rađenih u duhu moravske srednjovekovne arhitekture (stilizovane rozete, kordonski venac, arhivolte); crkvu Rođenja Bogorodice u Bogatiću, jednu od najlepših i najstarijih crkvi u Mačvi.

Hram je građen u baroknom stilu, po ugledu na fruškogorske manastire. Gradnja hrama počela je 1845. a privedena je kraju krajem 1856. godine. Izuzetnu umetničku vrednost ima ikonostas ovog hrama koji je 1872. godine izradio minhenski đak Stevan Todorović. Tu je i spomenik kulture - Okućnica Dragoljuba Jurišića sa vajatom Hajduk Stanka u selu Crna Bara. Ova okućnica nekada je bila dom prvog veterinara u Srbiji, Jove Aleksića. Zgrada starog vajata je najvredniji objekt u okviru okućnice, koji se po predanju vezuje za Hajduk Stanka, ličnost iz poznatog romana književnika Janka Veselinovića, a ujedno je i vredan spomenik narodnog graditeljstva ovog kraja iz druge polovine 19. veka.