Opština Crna Trava - spoj viševekovne istorije i netaknute prirode

^{Tekst: Tanja Prolić}

Opština Crna Trava - geografski položaj i istorija

Na 66 kilometara udaljenosti jugoistočno od Leskovca, u gornjem slivu reke Vlasine, na nadmorskoj visini od 920 metara, između planina Čemernika, Ostrozuba i Plane, nalazi se živopisna kotlina u  čijem je centru, na ušću Čemerčice u Vlasinu, opština Crna Trava.

Opština Crna Trava zauzima površinu od 318 km2. Ima 25 naseljenih mesta. Šire posmatrano područje opštine Crna Trava oivičeno je Grdeličkom klisurom i dolinom Južne Morave sa zapada, ograncima Suve planine sa severa, srpsko - bugarskom granicom sa istoka i Vlasinskim jezerom sa juga.

Gledavši okolne opštine, na severozapadu se ova opština graniči sa opštinom Vlasotince, na severoistoku sa opštinom Babušnica, a na jugu sa opštinom Surdulica. Na jugozapadu je opština Vladičin Han, dok je na zapadu grad Leskovac. Na istoku je državna granica sa Bugarskom.

Okolne šume i travnate površine, čista i netaknuta priroda, okružuju opštinu Crna Trava. Široki vidik živopisnih predela koji podsećaju na šarene tepihe, sa “debelom” hladovinom u najtoplije doba godine, šume bogate biljkama i divljačima, idealni tereni za zimske sportove, plaže na Vlasinskom jezeru koje je udaljeno 10 km od Crne Trave, predstavljaju širi prostor opštine i daju dobar uslov za veliku posetu kako domaćih tako i stranih turista tokom cele godine.

A sada više o istoriji ovog kraja. Najstariji stanovnici u crnotravskom kraju bili su Džidovi, a posle njih Latini. U letopisu crnotravskom se ističe da su u 5. veku pre Hrista ovde bila nastanjena Ilirska plemena, a u 2. veku posle Hrista zavladali su Rimljani. U njihovo vreme u ovom kraju se rudarilo, te i dan-danas postoje ostaci kopanja i prerade rude gvožđa u samokovima, a postoje i mnoge iskopine u obliku rovina.

Mnogo ranije Crna Trava je bila stočarsko, kovačko, dunđersko i rudarsko mesto (ispirana je iz zemlje u vodi gvozdena ruda), a sada je Crna Trava mesto vrsnih zidarskih majstora i preduzimača.

U nastavku izdvajamo nekoliko znamenitosti opštine Crna Trava:

Spomenik izginulim ratnicima Crnotravcima u ratovima 1912-1918 - u čast junaka Velikog rata

Spomenik Crnotravcima-ratnicima stradalim tokom balkanskih ratova i Prvog svetskog rata nalazi se u centru naselja i sedištu istoimene opštine Crna Trava. Na njemu su uklesena 172 imena palih ratnika.

Ovaj spomenik je piramida od belog mermera, visok osam metara. Na vrhu spomenika je četvorostrani krst a crni kameni orao, koji je skinut u Drugom svetskom ratu, ponovo je postavljen 2011. godine. Ispod krsta je zlatnim slovima urezano: “Ratnicima za oslobođenje i ujedinjenje 1912-1918 g.". Ispod ovog natpisa na piramidi je bio lik Kralja Oslobodioca Petra Velikog u reljefu, ali on takođe nedostaje.

U sokli, koja predstavlja grubu stenu, na kojoj počiva piramida, urezana je bela mramorna ploča sa reljefnim vencem preko puške i sablje sa natpisom: “Blagodarni građani opštine crnotravske svojoj braći -1926 g.”. Spomenik je ograđen gvozdenom ogradom iz uspravljena koplja povezanih rešetkama. Svečano osveštenje spomenika je bilo 27. jula 1927. godine. 

Skicu za spomenik izradio je arhitekta Zoran Vasiljević, koju je Umetničko odeljenje Ministarstva prosvete odobrilo pod br.2616/26 godine. Sve ručne radove i ukrase izradio je mladi vajar Milan Tanasković. Spomenik je napravljen u beogradskoj kamenorezačkoj radnji Mateje Popovića.

Osnovna škola u Crnoj Travi - žiža pismenosti i kulture ovog kraja

Osnovna škola u Crnoj Travi nosi ime narodnog heroja Aleksandra Stojanovića, iz čije je kuće na oltar slobode hrabro položilo svoje živote desetoro članova.

Škola u Crnoj Travi bila je “žiža” vedrog duha iz koje je zračila pismenost, obrazovanje i kultura prema čitavom planinskom području, od Vlasotinca do Surdulice, pa čak i dalje, sve do Lužnice, kroz decenije i vekove. 

Nepisani, kao i pisani izvori akademika i laika, govore nam da je još u vreme Resavske škole postojala škola tog tipa u Crnoj Travi. Kao prvi pismeni trag navodi se delo Konstantina Filozofa „Žitije despota Stefana Lazarevića“iz 15. veka. Prvi pisani dokumenti u kojima se govori o kulturnim potrebama ljudi ovog kraja, pa prema tome i postojanju kulturnih institucija i škola, pojavljuju se u 19. veku. 

Hram Svetog Nikole sa parohijskim domom na temeljima srednjovekovne crkve

Crkva Svetog Nikole završena je u 19. veku, tačnije 1840. godine. Izgrađena je na temeljima nekadašnje crkve s kraja 12. veka. Žitelji Crne Trave pokrenuli su 1832. godine inicijativu za podizanje nove crkve, na ruševinama srednjovekovne bogomolje. Crkva Svetog Nikole se nalazi prekoputa centra Crne Trave, na uzvišenju iznad Vlasine.

U njenoj porti nalazi se nekoliko starih spomenika: spomenik svešteniku Jovanu M. Popoviću, preminulom 1930. godine i još stariji spomenik, posvećen Mileti Stojanoviću. Nekoliko spomenika staro je i više od jednog veka. Nedaleko od ulaza u crkveno dvorište jeste gradsko groblje.

Pored crkve je zvonara iz prošlog veka, sagrađena 1931. godine. Na ploči zvonare je isklesano da je ista poklon Milića Popovića, građevinara iz Crne Trave.

Ako tragate za čistim vazduhom, zelenim krajolicima i mirom koji priroda nosi, ne propustite ovu opštinu Jablaničkog okruga. Crnotravci su gostoprimljivi i dobri domaćini, koji drže do tradicije i običaja, te ćete imati priliku da se upoznate i sa istorijom ovog kraja.