Osečina - opština bogata plavim i istorijskim blagom

^{Tekst: Tanja Prolić}

Opština Osečina se prostire duž leve i desne strane državnog puta I reda Valjevo-Loznica i železničke pruge (u izgradnji) na istoj relaciji, odnosno, levo i desno od obala gornjeg i srednjeg toka Jadra. Sa severa se graniči s opštinom Koceljeva, na istoku s opštinom Valjevo, južnim delom s opštinom Ljubovija, a sa zapadne strane s opštinom Krupanj.

Povoljni klimatski uslovi i zemljište doveli su do toga da poljoprivreda procveta. Podgorina je naročito poznata po sočnom voću, ali i tradicionalnim specijalitetima koje pripremaju ljubazni domaćini. Stoga ne iznenađuje što je poslednjih godina seoski turizam u procvatu. Opština Osečina se može pohvaliti i sportsko-rekreativnom ponudom koja se temelji upravo na prirodnim bogatstvima ovog kraja, a obuhvata organizovanje ekskurzija, tematskih izleta poput fotografisanja pejzaža i slikanja u prirodi, a tu su i rekreativne aktivnosti u prirodi poput biciklizma, paraglajdinga, trčanja, sakupljanja lekovitog bilja i šumskih plodova. Sportski centar Osečina omogućava održavanje turnira u košarci, fudbalu, tenisu, vaterpolu, odbojci i drugim sportovima.

Kulturno-istorijska baština ovog kraja ogleda se u narodnom graditeljstvu, specifičnim sakralnim objektima, arheološkim lokalitetima. U nastavku govorimo o četiri znamenitosti koje ne bi trebalo da propustite kada dođete u ovaj kraj.

Rimski most - stari most u nestvarnoj prirodi

Kanjon Ljuboviđe predstavlja mozaik neverovatnih pejzaža sastavljenih od planinskih brzaka i modrozelenih virova reke Ljuboviđe, gustih pašnjaka, mekanih proplanaka i stena najrazličitijih oblika koje se usecaju u vodu. U prošlosti je ovim kanjonom vodio glavni put iz zapadne Srbije ka Bosni, kojim su prolazili rimski, vizantijski, dubrovački i turski trgovci.

Ljuboviđa je najduža i vodom najbogatija reka Azbukovice, a njena dužina iznosi 34 km. Ovu reku preseca kameni luk Rimskog mosta (u narodu poznatog i kao Jerininog mosta). Most potiče još iz rimskog perioda, ali je sadašnji izgled dobio u tursko vreme. Belina i elegancija mosta se savršeno uklapaju u divljinu penušavih talasa brze planinske reke i surovost oštrih stena koje preklapaju obližnja brda.

Tešmanov konak - svedočanstvo razvoja srpske vlasti pod knezom Milošem

To je kompleks autentičnih zgrada koji datira iz prve polovine 19. veka. Kompleks čine: konak, načelstvo, tri vajata, ambar, velika magaza, mlekar, koš, hlebna peć, pušnica, venjak i prizemna kuća.

Nalazi se u selu Bastav i pripadao je Tešmanu Soldatoviću, uglednom trgovcu i ustaniku, koji je za vreme vladavine Miloša Obrenovića bio starešina sreza rađevskog i član Ispravičenstva okružja podrinjskog. Tešmanov konak je svrstan u spomenike od velikog značaja, a predstavlja svedočanstvo razvoja srpske vlasti i administracije s početka 19. veka. Takođe, predstavlja primer razvijenog zadružnog domaćinstva nastalog u vreme oslobađanja ovog kraja naše zemlje od Turaka. 

Građen je nad delom ukopanog podruma od lomljenog kamena u bondručnoj konstrukciji s ispunom od sige. Načelstvo je polubrvnara podignuta delom nad podrumom u funkciji apsane, dok je pušnica zidana opekom kao i hlebna peć natkrivena velikom drvenom konstrukcijom. Među zgradama od drveta se izdvajaju ambar impresivnih dimenzija, sa nečitkim natpisom i godinom 1835, kao i velika magaza od talpi. 

Crkva brvnara u Skadru - stara bogomolja koja je preživela ratove

U pitanju je jedna od najstarijih sakralnih građevina u ovom kraju, koja je po usmenom predanju sagrađena 1640. godine, a prema letopisu datira iz 1720. godine. Crkva je sagrađena u periodu kada srpski narod nije imao mogućnosti da bogomolje gradi od čvršćih materijala. Posvećena je Vaznesenju Gospodnjem.

Podigli su je doseljenici iz Skadra na Bojani, koji su selu u kome se crkva nalazi i dali naziv. Prema letopisu, crkvu brvnaru u Skadru je podigao pop Trifun, takođe doseljenik iz Albanije. Turobne ratne godine i osvajači ostavili su traga na mnogim srpskim bogomoljama, pa i na ovoj - više puta su je pljačkali i palili Turci, a tokom Prvog svetskog rata su je opljačkali i Austrougari, uzevši veliko bronzano zvono da bi ga pretopili u oružje. U ovoj je crkvi zato sačuvano tek malo dragocenosti iz starih vremena. 

Ono što je crkva sačuvala jeste njena izvorna struktura. Osnova crkve je pravougaonik, zaobljen s istočne i sa zapadne strane. Ojačana je sa šest vrlo lepo dekorisanih stubova. Zapadna vrata crkve su u duborezu. Krov, čija konstrukcija verno prati shemu osnove, napravljen je od hrastove šindre (drvenih daščica koje su nekada služile umesto današnjeg crepa) kuvane u vosku. Pored crkve se nalazi i drveni zvonik, a današnje zvono je nabavljeno nakon Prvog svetskog rata kao zamena za zvono koje su Austrougari uzeli. U stara vremena, u porti crkve su se nalazile i drvene kućice-sobrašice, u vlasništvu porodica iz Skadra ili okolnih sela. U njima su se ljudi odmarali za vreme praznika i vašara ili nakon crkvene službe, a ponekad bi u njima i noćili.

Slična konstruktivna i dekorativna obrada stubova i zapadnih vrata, kao i način na koji su rešeni trem i tavanica, ukazuju na to da je crkvu brvnaru u Skadru, hramove u Miličinici (grad Valjevo) i Donjoj Orovici (opština Ljubovija) radila ista grupa neimara. 

Unutrašnjost crkve je uobičajeno podeljena na tri dela, a tavanica je polukružno zasvođena šašovcima. Ikone na starom ikonostasu su prigušenog kolorita sa tamnom pozadinom. Ikona Sveti Georgije ubija aždaju datira iz 1795. godine, a delo je poznatog slikara Petra Nikolajevića Molera. Ikona Presvete Bogorodice delo je nepoznatog majstora ruske ikonografske škole, a datira takođe s kraja 18. veka. Od starih predmeta u crkvi je sačuvano još i kandilo od livene bronze, ispred ikone Tajna večera, koja je zaštićena kao nepokretno kulturno dobro - spomenik kulture.

Stara i nova crkva u Osečini - duhovna utočišta posvećena Vaznesenju Gospodnjem

Stara crkva u Osečini je izgrađena početkom 18. veka, izvorno je bila posvećena Svetom Georgiju, a od 1765. godine Svetom Vaznesenju Gospodnjem. Međutim, prvi pomen osečanske crkve datira još iz 1635. godine - u manastiru Rači pominje se da je sveštenik osečanske crkve dao prilog, po čemu se zaključuje da je crkva postojala i u ranijem periodu.

Kao i druge građevine, Turci su je razarali više, ali je isto toliko puta i obnavljana. U raznim ratovima stradale su stare ikone i sakralni predmeti kao i većina dokumenata.

Crkva predstavlja prelaz od drvenog prema hramu zidanom od čvrstih materijala. U pitanju je jednobrodna građevina sazidana od kamena, iznutra i spolja omalterisana, sa pravougaonom osnovom i petrostranom apsidom, oblikovanom sa prelomima, nalik na apside u brvnarama. Unutrašnji prostor u horizontalnom planu deli se na tri jedinice - pripratu, naos i oltarski prostor. Priprata je poligonalna i odvojena od naosa drvenom pregradom, dok je oltarska pregrada zidana i omalterisana, bez dekorativne obrade.

Crkva je pokrivena jedinstveno oblikovanim visokim krovom koji je pokriven klisom, zaobljen na zapadnoj i istočnoj strani, tako da pokriva i apsidu, na isti način kao što je to praktikovano za brvnare.

Nadalje, i u odnosu proporcija strmog drvenog krova prema relativno nižim zidovima crkve, poštovana je graditeljska tradicija karakteristična za drvene bogomolje osečanske provenijencije. Crkvena porta bila je mesto okupljanja meštana za vreme praznika, vašara i svetkovina. Skromna dekoracija u unutrašnjosti crkve, kao i na zapadnim vratima, primerena je ovoj vrsti građevine i sasvim jasno upućuje na poreklo neimara koji su crkvu podigli. 

Nova crkva u Osečini je građena u periodu od 1935. godine do 1940. godine. Takođe je posvećena Svetom Vaznesenju Gospodnjem.

Ukoliko tražite mesto u Srbiji u kojem ćete moći da uživate i u prirodnim lepotama i rekreativnom odmoru, ali istovremeno i u bogatoj kulturno-istorijskoj baštini koja se ogleda u sakralnim objektima i narodnom graditeljstvu, neka vaš izbor padne na opštinu Osečina.