Istražujemo najposećeniju banju Srbije - Vrnjačku Banju!

^{Tekst: Tanja Prolić}

Banjsko naselje je delom smešteno na blagim obroncima planine Goč prema Zapadnoj Moravi i delom u pitomim dolinama Vrnjačke i Lipovačke reke. Sa juga, istoka i zapada Banja je zaklonjena planinom Goč i njenim ograncima, dok je sa severa zašticena vencem Gledićkih planina. Uže planinsko područje Vrnjačke Banje, sa planinom Goč, deo je ogromnog šumsko-planinskog kompleksa Kopaonika, koje predstavlja zaleđe Vrnjačke Banje i prostire se prema jugu. Pored Goča i Kopaonika, tu su još i Željin, Jastrebac i Stolovi. Čitavo šire planinsko turističko područje Vrnjačke Banje izbrazdano je zelenim kotlinama kroz koje protiče niz brzih planinskih potoka i rečica na svom putu prema Zapadnoj Moravi. Uticaj navedenih, obližnjih planina daje mikro klimi Vrnjačke Banje poseban karakter i čini je vrlo prijatnom. 

Lečilišna tradicija Vrnjačke Banje seže u antičko doba. Na Vrnjačkom toplom mineralnom izvoru u periodu od 2. do 4. veka Rimljani su izgradili svoje lečilište i oporavilište AQUAE ORCINAE. O tome nam govore arheološki nalazi u užem jezgru rimske banje, odnosno bazen za kupanje, rimski izvor tople mineralne vode (Fons Romanus) i mnoštvo kovanog novca koji je iz kultnih motiva ostavljen u lekovitom izvoru.

Da li ste znali da se najveći panoramski točak na Balkanu nalazi upravo u Vrnjačkoj Banji? Ovaj impozantni točak sa visinom od 50 metara postavljen je u vrnjačkom parku kod Jezera. A da se upravo u ovoj opštini Raškog okruga održava čuveni Lovefest, jedan od najpopularnijih muzičkih događaja u Srbiji koji je 2012. godine dobio priznanje Ministarstva omladine i sporta kao najveći omladinski festival u zemlji? Jedan od simbola Vrnjačke Banje jeste i Most ljubavi sa mnogobrojnim katancima na kojima su ispisana imena zaljubljenih. Za ovaj most vezana je priča o tragičnoj ljubavi učiteljice Nade i srpskog oficira Relje koja je, po pričanju starih meštana, inspirisala Desanku Maksimović da napiše jednu od svojih najlepših pesama “Molitva za ljubav”. Pored ovih znamenitosti ne propustite ni sledeće:

Amfiteatar Danilo Bata Stojković - mesto mnogobrojnih kulturnih manifestacija 

Amfiteatar u Vrnjačkoj Banji, popularna letnja pozornica, nalazi se na crkvenom brdu, ispod Hrama rođenja presvete Bogorodice, a neposredno iznad Trga kulture. Sa njegovom gradnjom se započelo 1986. godine, a završen je dve godine kasnije. Pozornica počinje da se koristi od 14. jula, na dan Vrnjačke Banje.

U ovom zdanju održavaju se mnogobrojne kulturne manifestacije. Letnja pozornica je mesto koje godinama unazad privlači mnoštvo posetilaca, kako iz okoline Vrnjačke Banje tako i šire. Festival filmskog scenarija jeste nešto po čemu je amfiteatar u Vrnjačkoj Banji svakako prepoznatljiv. On ima najdužu tradiciju održavanja na letnjoj pozornici. Amfiteatar je i mesto održavanja brojnih koncerata, pozorišnih predstava, revija i dr. 

Od 2010. godine letnja pozornica u Vrnjačkoj Banji sa ponosom nosi ime velikana srpskog glumišta Danila Bate Stojkovića. U znak sećanja na Stojkovića u okviru amfiteatra otvorena je i njegova Spomen soba 2022. godine. Tako je javnosti postao dostupan najvredniji deo njegovih ličnih stvari. Spomen soba na vrnjačkoj letnjoj pozornici simbolizuje veze legendarnog glumca i najpoznatije srpske banje. 

Letnja pozornica renovirana je 2017. godine i ima ukupno 1500 sedećih mesta. 

Zamak Belimarković - inspirisan poljskim dvorcima severne Italije

Ovo je najstariji objekat u Vrnjačkoj Banji, pored vrnjačke crkve. Prema projektu bečkog arhitekte Franca Vintera sagrađen je između 1882. i 1887. godine za generala Jovana Belimarkovića (1827-1906), ministra kralja Milana Obrenovića i namesnika maloletnog kralja Aleksandra Obrenovića. Izgrađen je na padini brda iznad izvora mineralne vode „Topla voda“, iznad granice ondašnjeg banjskog reona. Idejno rešenje dao je generalov sestrić, građevinski inženjer Pavle Denić.

Građen je po uzoru na poljske dvorce severne Italije tog vremena. Raskošno zdanje je izvedeno u duhu romantičarskog istorizma, sa renesansnim elementima. Naglašena je horizontalna podela zidnog platna i istaknuta atika centralnog rizalita. Transparentnost i lakoća površine glavne fasade ostvarena je na prvom spratu postavljanjem širokog, arhitravno završenog trema sa četiri vitka stuba koja nose terasu drugog sprata. Monumentalnosti pridodaje i dvokrako stepenište koje vodi na trem prvog sprata. Svi otvori u prizemlju su lučno, a oni na prvom i drugom spratu arhitravno završeni. Romantičarsko nadahnuće se ogleda i u primeni romaničkog nazubljenog završetka bočnih rizalita - kula. Građen je od belog mermera iz Belimarkovićevog majdana pod planinom Goč.

Do sedamdesetih godina prošlog veka u njemu su živeli naslednici generala Belimarkovića, kada je otkupljen za namenu kulture.

Posle izvršenih konzervatorsko-restauratorskih radova sedamdesetih godina, u zdanje je smešten Zavičajni muzej - Zamak kulture u sastavu Kulturnog centra Vrnjačke Banje. Projekat savremene namene i adaptacije zgrade izradio je arhitekta prof. Ivan Antić.

Zavičajni muzej je kompleksnog tipa i odnosi se na teritoriju Vrnjačke Banje i okoline, sa arheološkom, etnografskom, istorijskom (zbirka grafičko-turističke propagande Vrnjaca, zbirka graditeljskog nasleđa, zbirka starih razglednica, zbirka fotografija, zbirka starih foto negativa na staklu), umetničkom zbirkom (skulpture, slike, grafike…) i sobom “đenerala Belimarkovića“. Stalnu postavku čine tri izložbe: „Ladarište - praistorija Vrnjaca“, „Etnografsko nasleđe Vrnjačke Banje“, „Spomen soba đenerala Belimarkovića“. 

Dvorac je proglašen kulturnim dobrom od velikog značaja. 

Hram rođenja presvete Bogorodice - spomen - ploča srpskim ratnicima

Ova sakralna građevina je podignuta u 19. veku, tačnije 1834. godine, u vreme vladavine kneza Miloša Obrenovića. Podigao ga je Hadži Jeftimije Popović, protojerej iz Vrnjačke Banje, koji je služio u ovom hramu 47 godina, tokom kojih je radio ne samo na fizičkoj izgradnji hrama, već i na duhovnoj, kao i na njegovoj afirmaciji u crkvenom svetu. Njegov trud i angažovanje su urodili plodom i vremenom je ovaj hram postao jedan od zaštitinih znakova Vrnjačke Banje. Sahranjen je sa južne strane hrama, na šta ukazuje njegova nadgrobna ploča.

Takođe, na južnoj strani hrama stoji i spomen - ploča srpskim ratnicima koji su se za svoju otažbinu borili u periodu balkanskih ratova i Prvog svetskog rata, dakle između 1912. i 1918. godine.

Ikonostas crkvi priložio je Jovan Kujundžić, trgovac iz Beograda, 1875. godine. 

Iznad ulaznih vrata hrama se nalazi impozantan mozaik posvećen imenu crkve tj. rođenju presvete Bogorodice, a za izgled zapadne strane hrama bio je zadužen arhitekta iz Beograda dr Dragomir Tadić. 

Dograđivan je dva puta u dužinu 1936. i 1973. godine. 

Crkvena slava pada na leto, 28 jula, na dan svetih mučenika Kirika i Julite, kada se održava litija Vrnjačke Banje.

Mineralni izvor „Jezero“ - lekovita voda u bajkovitom prizoru

Vrnjačkoj Banji je priroda podarila izvore tople i hladne mineralne vode, koji su je učinili našom najposećenijom banjom. Blagotvorna svojstva mineralnih voda Vrnjačke Banje su koristili još Rimljani u antičko doba, a kasnije su i Osmanlije prepoznale sve njihove benefite. Vrnjačka Banja ima 7 poznatih izvora mineralnih voda i to: „Topla voda”, smešten u centralnom banjskom jezgru, „Snežnik”, koji se nalazi u zoni Vrnjačke reke, „Slatina”, u zoni Lipovačke reke, „Jezero”, to je banjski park na polovini puta „Snežnik” - „Slatina”, „Beli Izvor”, u blizini ušća Lipovačkog potoka u Lipovačku reku, „Borjak”, izvor udaljen 700 m od „Snežnika” uzvodno uz korito Vrnjačke reke i „Vrnjačko Vrelo”, koji se nalazi na polovini magistralnog puta Kraljevo - Kruševac.

Za balneološku terapiju se koriste četiri izvora: „Topla voda”, „Snežnik”, „Slatina” i „Jezero” dok se dve flaširaju kao stone mineralne vode - Voda Vrnjci i Vrnjačko Vrelo.

Sa leve strane Vrnjačke reke, na prostoru između dva izvora hladne vode „Snežnik” i „Slatina”, u hladu Vrnjačkog parka, nalazi se mineralni izvor „Jezero”. Izvor se nalazi pored malog jezera što dodatno daje draž bajkovitom krajoliku i po kome je dobio ime. Pored njega je 1978. godine otkrivena termomineralna voda „Jezero”. 

Po otkrivanju izvora, na izvorište je postavljena česma, a radovi su nastavljeni 1985. godine kada je napravljena još jedna bušotina, na svega desetak metara od prve. Voda se jedan period koristila na česmi u drvenom zastakljenom paviljonu, a potom je 1989. godine, uz samo jezero, podignuta nova, moderna biveta. Postavljanjem bivete kompleks dobija konačan oblik. 

Zanimljiv je podatak da je izvor „Jezero” zapravo topli izvor, sa temperaturom vode od 27ºC na izvoru, a nalazi se u udolini između dva hladna izvora. Voda spada u grupu alkalnih-zemnoalkalnih ugljenokiselih hipotermi. 

Vila Emilia - šarmantna građevina sa očaravajućim pogledom

Izgrađena je početkom 20. veka, tačnije 1906. godine, kao vila Arnovljević, a od izgradnje je više puta menjala ime i vlasnike. Bila je Nadežda, Sutjeska i San, a sada je vila Emilia.

Godine 2018. započeto je njeno renoviranje a od tada su u prizemlju otvoreni bistro "Luka" i restoran "Emilia" kao i đelateria "Mateo", a dve godine kasnije završena je rekonstrukcija 13 apartmana i luksuznih soba za iznajmljivanje sa očaravajućim pogledom na banjsko šetalište, park i na stare banjske vile na Čajkinom brdu. 

Kako je vila Emilia pod zaštitom Zavoda za zaštitu spomenika kulture Kraljevo, stolarija predstavlja vernu kopiju izvorne stolarije od drveta, kao i fasada vile izgrađene u stilu secesije - sve aplikacije, maskeroni i cvetni ornamenti su zadržali izvorni izgled, a boja fasade je ista kao i kada je 1906. vila izgrađena. Krov je u potpunosti zamenjen, presvučena je kula sa kupolom i ograda od kovanog gvožđa oko nje je osvežena.

Raspolaže sa 13 savremeno opremljenih i dizajniranih soba, a hotel Emilia sa još 22 moderne smeštajne jedinice.

Navedene znamenitosti Vrnjačke Banje pokazuju zašto je ona jedna od najatraktivnijih turističkih destinacija u našoj zemlji, Ova opština centralne Srbije nudi za svakog po nešto - možete uživati u lekovitim, mineralnim vodama njenih izvora koji pomažu u rešavanju brojnih zdravstvenih tegoba, prisustvovati različitim kulturnim sadržajima koji se organizuju, istražiti istoriju ovog kraja posetom sakralnim građevinama i očaravajućim vilama, ali i odmoriti um i telo obilaskom prirodnih predela koji je okružuju.