Upoznajemo istoriju i tradiciju Posavotamnave posetom opštini Vladimirci!

^{Tekst: Tanja Prolić}

Opština Vladimirci se prostire na površini od 338 kilometara i broji oko 20 hiljada stanovnika. Omeđena je sa severoistoka rekom Savom, sa istoka opštinom Obrenovac, južno se graniči sa teritorijom opština Koceljeva i Ub, a na zapadu sa teritorijom opštine Šabac. Na području čitave opštine nalaze se brojne znamenitosti koje posetioce vraćaju u prošlost i upoznaju ih sa svojim dugim i nadasve interesantnim istorijatom. Mi izdvajamo sledećih pet:

Konak - mesto čuvene Glišićeve „Glave šećera“

Ovo zdanje, sazidano 1854. godine, zbog svoje kulturno - istorijske, arhitektonske i etnografske vrednosti, smatra se graditeljskim biserom ovog kraja, a svojevremeno i dokazom snage i prosperiteta tek oslobođene srpske države u 19. veku.

Knez Miloš je Ukazom iz 1829. godine naložio da se pored ostalih, sličnih u Srbiji, podigne i ovaj objekat, za potrebe vlasti i stanovanjа sreskog načelnika. Zbog toga je u narodu i dobiо naziv Konak.

Kako je pokrivао široko područje, te imaо veliki broj službenika, zahtevaо je veći kapacitet. Površina građevine iznosi 500 kvadrata, ima 26 prostorija, dugačka je 50 metara a široka 12. Izgrađena je o trošku žitelja. Bila je sedište sreskih vlasti za tadašnji Posavotamnavski srez - Koceljeva, Vladimirci i sela prema Savi. Građevina je kroz vreme menjala svoje namene: prvobitno je bila sedište sreza i konačište sreskog načelnika, po završetku Drugog svetskog rata u nju je smeštena opštinska geodetska služba. Danas se u njoj nalaze određene službene prostorije, opštinsko računovodstvo, Turistička organizacija, Direkcija za poljoprivredu, kao i opštinska Biblioteka „Diša Atić“. Osim Biblioteke, u zdanju se nalaze galerija, legat slika zavičajnog slikara Milana Radonjića, a prostor Konaka koristi se i za potrebe kulture. Konak je očuvao prvobitni izgled.

Za ovo zdanje vezane su brojne zanimljivosti. Konak, koji je zaštićen kao nepokretno kulturno dobro - spomenik kulture od 1976. godine, najstarija je zgrada u Posavotamnavi. Jedna je od retkih zgrada ove namene, koja je sačuvana u gotovo autentičnom obliku. Iako nikada nije posetio Vladimirce, književnik Milovan Glišić je radnju svoje čuvene pripovetke „Glava šećera“ smestio u tadašnje sedište sreza, u zgradu Konaka. On je na valjevskoj pijaci čuo priče o prevarama načelnika Maksima Sarmaševića i pandura Đuke, koji su više puta preprodavali glavu šećera i varali seljake. 

Građevinu krase lepe terase sa prednje i zadnje strane, visoki ukrasni odžaci, originalna ulazna vrata, troja sa prednje i petora sa zadnje strane. 

U parku ispred Konaka, u hladu lipa, nalazi se bista u kamenu Milovana Glišića, koja je rad vajara Koste Bogdanovića, kao i nekoliko skulptura nastalih u Jalovičkoj slikarskoj koloniji, jednoj od najstarijih u našoj zemlji.

Manastir Kaona - krštenje po ranohrišćanskom običaju

Ova sakralna građevina, koja se nalazi u ataru istoimenog sela i zaštićena je kao nepokretno kulturno dobro - spomenik kulture, seže u srednji vek. Naime, podignuta je u 14. veku, a prva crkva sagrađena na ovom mestu datira iz druge polovine 11. veka. 

Prema narodnom verovanju, manastir Kaona zadužbina je Ikonije, sestre Miloša Obilića. Za ovaj manastir vezane su brojne interesantne činjenice: u njemu se krštenje odvija po ranohrišćanskom običaju takozvanim pogruženjem, tj. potpunim potapanjem osobe koja se krsti u vodu. Krštenje se obavlja u manastirskoj krstionici u specijalno kreiranom bazenu u obliku krsta. I sama krstionica je urađena u ranohrišćanskom stilu i prva u Srbiji posle sedam vekova, po uzoru na krstionice iz grada Tebe u grčkoj oblasti Tesalija. Posvećena je prvom srpskom prosvetitelju Svetom Savi.

Još jedna od zanimljivosti vezana za ovu svetinju: u manastiru se nalaze čestice moštiju više svetitelja: Svete Petke - Paraskeve, Svetih apostola Jakova i Timoteja, Svetog velikomučenika Dimitrija Solunskog, svetih iscelitelja Pantelejmona, Kozme i Damjana, svetih velikomučenica Varvare, Ekatarine, Anastasije i Hristine i drugih svetitelja.

Sadašnja manastirska crkva, koja je posvećena Svetom Arhangelu Mihailu, izgađena je na temeljima stare crkve 1892. godine, u vizantijskom stilu. Zidana je ciglom na kamenom temelju, u koji su uzidani svi spomenici sa monaškog groblja koje se nalazilo u manastirskoj porti. Ikone i freske koje se mogu videti u glavnoj crkvi manastira Kaona delo su ikonopisaca Dragana Marunića i Nikole Lubardića.

U sklopu manastirskog kompleksa nalazi se i crkva Svetog Vaznesenja, podignuta 2011. godine. Ona je izgrađena po uzoru na prvobitni hram, o čijem se izgledu i veličini saznalo na osnovu arheoloških iskopina u okviru postojeće crkve iz 1892. godine. Mnogi sigurno ne znaju da se baš u ovoj crkvi nalazi prva freska blaženopočivšeg patrijarha srpskog Gospodina Pavla.

Još jedna interesantna činjenica -u prirodnom amfiteatru, podno crkve, nalazi se izvor svete vode iz kojeg voda teče pravo u krstionicu. Za ovu vodu, stalne temperature 11 stepeni, stručnjaci kažu da spada u najkvalitetnije u Srbiji. 

Crkva Sv. apostola Luke u Jaloviku - bogomolja na mestu nekadašnje crkve

Ova sakralna građevina je počela da se zida 1935. godine, na starom seoskom groblju, odnosno na mestu prethodne bogomolje iz 1864. godine. Prethodnu crkvu je oštetio zemljotres, a pošto je bila podignuta na trošnom terenu bila je sklona padu.

Nova, sadašnja crkva, rađena je po projektu inženjera Aleksandra Bučina iz Šapca. Preduzimač je bio Šimun Franović Dalmatinac, pod nadzorom inženjera Borivoja Kostića iz Beograda. Završena je 1938. godine i osvećena malim jerejskim osvećenjem.

U pitanju je jednobrodna građevina sa prostranim oltarom na istočnoj strani i nešto užom pripratom na zapadu nad kojom se izdiže dvospratni zvonik. Fasade su vertikalno podeljene masovnim pilastrima sa stepenastim kapitelima između kojih su smešteni prozori, portali i okulusi. U unutrašnjosti građevine, koja je pregledna i osvetljena, izložene su ikone na limu, dela Ljubomira Markovića. Na zapadnu fasadu ugrađena je nadgrobna ploča posavskog kneza Ninka Miloševića.

U prostranoj porti, u njenom severnom delu, je stara kamena časna trpeza iz prethodne crkve, grob jereja Ninka Markovića, paroha koji je bio zaslužan za podizanje jalovičke crkve. 

Crkva Svetog Ilije u selu Mehovine - najstarija crkva u opštini Vladimirci

Podignuta je 1873. godine, u klasicističkom duhu, kao jednobrodna trikonhalna građevina sa oltarskom apsidom na istoku, bočnim pevničkim prostorima, naosom i pripratom sa zvonikom na zapadnoj strani. 

Fasade su raščlanjene pilastrima koje povezuje friz slepih arkadica ispod krovnog venca. 

Na jednostavnoj ikonostasnoj konstrukciji iz 1934. godine nalaze se carske dveri iz prve polovine 19. veka, krst sa predstavom Raspeća i ikone Bogorodice i Jovana Bogoslova koje su delo zografa Mihaila Konstatinovića iz 1827. godine kao i prestone ikone iz 1873. 

U severoistočnom delu porte sačuvana je časna trpeza iz 1818. godine, koja je pripadala predhodnoj crkvi brvnari. U severozapadnom delu porte otkriveni su spomenici poginulih u balkanskim i Prvom svetskom ratu i među njima spomenik iz 1757. godine.

Zgrada Skupštine opštine Vladimirci - građevina odolela „zubu“ vremena

Zgrada je podignuta 1906. godine za potrebe vlasti i kao i Konak zadržala je svoj izvorni izgled. Ima višestruku namenu, u njoj je smeštena Skupština opštine Vladimirci, Poreska uprava, Centar za socijalni rad i kabinet predsednika opštine Vladimirci.

U pitanju je spratni objekat postavljen na regulacionoj liniji ulice, u akademskom stilu, sa delimično primenjenom dekorativnom plastikom, oblikovanom pod uticajem secesije. Ima složenu izduženu pravougaonu osnovu, čija se složenost ispoljava prevashodno u dvorišnom delu objekta, dok je ulična fasada rešena kao strogo simetrično komponovana površina, sa dva plitka rizalita sa strane i centralno postavljenim glavnim ulazom. 

U prizemnom delu ulične fasade prozorski otvori, kao i glavni ulaz, dekorativno su obrađeni malterskom plastikom, koja je svoju inspiraciju našla u stilu secesije. Spratni prozori su uokvireni plastikom u stilu neorenesanse. Zgrada je pokrivena složenim krovom s biber crepom kao pokrivačem. 

Od veličanstvenih svetinja koje pripovedaju o snažnoj duhovnosti srpskog naroda, preko službenih građevina koje su odolele “zubu vremena” i sačuvale svoj autentičan izgled, do prirodnih lepota i izvrsne gastronomske ponude, opština Vladimirci posetiocima ima da ponudi bogat turistički sadržaj.