Atelje Minerva: Trodimenzionalni trg na granici istorijskog jezgra

Izbor i tekst: Maroje Mrduljaš

Na istočnoj obali Jadrana nalazimo čitav niz dobro poznatih gradova kao što su Dubrovnik, Split i Zadar od kojih je svaki ponaosob, koliko i svi zajedno, važan deo urbane kulture, čiji je kontinuitet neprekinut od antike do danas, kao što su i popularne turističke destinacije.

Šibenik je nešto manje eksponiran, a u kontekstu istorijske arhitekture, najpoznatiji je po renesansnoj katedrali, sintezi prostorne koncepcije i precizne kamene konstrukcije koju je projektovao Juraj Dalmatinac. Bolje upućeni mogli bi znati i modernističku ikonu: bivši Dom JNA, danas Gradsku biblioteku, arhitekte Ivana Vitića, dovršenu početkom 1960-ih godina. Dom JNA je paradigmatski primer modernističke interpolacije, pa je kristaloidni stakleni volumen samouvereno izgrađen na podlozi stare fortifikacije.

Uz Gradsku biblioteku smešteno je, u istorijskom smislu, ništa manje bitno Gradsko pozorište, a te dve zgrade definisale su Poljanu kao trg koji je godinama stajao arhitektonski neuređen, iako je reč o jednom od glavnih prilaza centru grada. Simbolički značaj trga naglašen je zgradom gradske uprave koja je uvučena u odnosu na ulicu. Iako je trg u novije vreme služio kao parking, on je ipak imao dugu tradiciju lokacije za javna događanja: od trka i koncerata do političkih mitinga.

Godine 2011. raspisan je konkurs za uređenje trga i podzemne garaže na kom su pobedili Ivana Tutek i Paula Šimetin sa saradnicima, a projektnom timu se uz druge saradnike pridružuje i dizajnerski kolektiv Numen/For Use. Zamisao autora se zasnivala na nastojanju da se na prostoru trga raspoznaju geometrije okolnih građevina, prihvate već postojeće trase kretanja, ali i da se on sam afirmiše kao prostorna podloga i infrastrukturna podrška najrazličitijim događanjima.  

Projektantski problemi i izazovi pretvoreni su u prednost i polazište za kompoziciju. Troetažna podzemna garaža neizbežno zahteva kolski i pešački ulaz. Autori su upravo te prilazne tačke iskoristili kao strateška mesta iznad kojih su postavili zakošene ravni koje se nastavljaju na parter i postupno se uzdižu od njega.

Osim što vrše pragmatičnu ulogu natkrivanja infrastrukturnih elemenata te su ravni integralni deo aktivnog prostora trga, koriste se kao pozornica ili auditoriji, ili jednostavno, kao mesto za boravak. Na taj način je ravan trga postala talasasta, trodimenzionalna, dinamična. Između dvaju zakošenih ravni, grupa Numen reinterpretirala je i koncept trga, ali i krov Biblioteke te je projektovala trokrake nastrešnice na vitkim stubovima koje nalikuju belom čeličnom „oblaku“. Prostor trga je popločan, takođe belim kamenom s dve blago različite teksture. Geometrija promena u popločavanju proizlazi iz produžetka zgrade Biblioteke. Preko čitavog trga postavljena je i mreža samostalnih tačaka sa priključcima za struju i vodu koji se koriste pri montiranju privremenih paviljona.

Između biblioteke i same garaže ostavljena je „dolina“ kako bi ostali vidljivi arheološki slojevi fortifikacija. U tu „dolinu“ spuštaju se kaskade auditorijuma i mirisnog vrta koji je ujedno i bočni pešački ulaz u garažu. Preko njega lebdi čelični most koji spaja ulaz biblioteke s obližnjim parkom. Naposletku, na ivici trga, uz vrlo prometnu raskrsnicu postavljena je kružna plitka fontana.

Sve u svemu, može se reći da arhitekte nisu bile submisivne prema okolini, nego su s njom stupile u aktivni dijalog. Trg Poljana u osetljivi istorijski ambijent upisuje savremenu arhitektonsku kulturu koja se nadovezuje na mrežu strmih mediteranskih ulica i trgova Šibenika. Iako se radi o različitim oblikovnim logikama, za obe situacije presudne su urbana višeznačnost, koliko i vitalnost.