Raster kao savremeni ornament | Greda Valjevo + CAB

^{Izbor i tekst: Milja Mladenović, mast. inž. urb.}

Hronološki razvoj arhitektonskih stilova dovodio je do različitih tretmana fasada, kroz dekorativne elemente, različite proporcije, upečatljive otvore ili poigravanje sa geometrijom, odnosno uticajima prirode. Naročito u savremenoj arhitekturi, u kojoj se na ornament gleda kao na istoricistički, zalutali element, potrebno je naći vizuelnu igru - podjednako upečatljivu kao što je to ranije bila dekorativna plastika.

Arhitektura različitih savremenih stilova u čistoj geometriji i svedenosti materijalizacije posebno naglašava proporcije i ritam fasade, pri čemu do izražaja dolaze različiti odnosi - puno-prazno, vertikale-horizontale, reflektivno-mat… Osim ovih odnosa, posebno se izdvajaju i promene ritma, čime se postiže dinamika fasade. Na primeru objekta u Kneginje Zorke 12, posebno su upečatljivi odnosi puno-prazno, kao i ritam vertikalnih poteza koji se razuđuje prema višim etažama.

Ritam fasade sugeriše namenu unutrašnjeg prostora, pa se tako iz dinamike otvora i njihove dubine i sa nivoa ulice mogu uočiti celine poslovnog prostora i stambenih jedinica. U odnosu horizontala i vertikala, fasada se sagledava kao ritmična mreža preko kubusa čiste forme, koja uvodi raster u podelu prostora. 

Prema višim etažama pojedini vertikalni potezi nestaju, zbog čega vizuelna „težina“ rastera gravitira ka trotoaru. Prema bočnim stranama se razigrani vertikalni potezi umiruju i grupišu u čist linearni potez prozora, koji završavaju ritam fasade prema susednim parcelama.

Sa nivoa ulice, praćenjem dominantnih linearnih poteza ostvaren je utisak izrazite vertikalnosti objekta, dok se pogled prolaznika usmerava na gore - ka samom vrhu zgrade. U ovom principu kreiranja rastera, objekt se vizuelno olakšava, čime se horizontalni volumen kubusa deli na više istaknutih vertikalnih celina.

Dizajnom rastera na fasadi kao kamene mreže, ostvareno je više planova sagledavanja po dubini, zbog čega je sa nivoa ulice maksimizovana privatnost stanara u objektu. S tim u vezi, prolaskom pored objekta, fasada se sagledava kao individualni monumentalni artefakt, dok se kroz otvore iz enterijera ne narušavaju vizure ka ulici i širem okruženju.

Odnos prema okruženju, izuzev interpolacije ostvarene u zoni susticanja sa krovom susednog objekta, naglašen je i korišćenjem prozora sa završnom oblogom u vidu reflektivnih površina, zbog čega se sa trotoara u prozorima nižih etaža može videti odraz objekta na suprotnoj strani ulice. Na taj je način, ostvarena neprekidna komunikacija starog okruženja i savremene arhitekture, tako da se one međusobno dopunjuju.

Vertikalnost rastera kao ornamenta zastupljena je i na bočnim zidovima prema susednim parcelama. Za razliku od ritma na uličnoj fasadi, bočne fasade karakteriše miran ritam i podela na veće poteze nego što je slučaj na frontu u Kneginje Zorke.

Tretman bočne fasade kroz niz detalja u vertikalnim potezima ostvaren je reljefom kojim se imitira slog kamena. Ovakvim dizajnerskim postupkom, bočna fasada dobija značaj u vizuelnoj hijerarhiji, dok se iz susednih objekata sagledava kao jedan od planova po dubini, a ne kao striktna granica prostora.

Zbog dispozicije objekta u gradskom tkivu, kao i zbog susednih parcela, omogućen je tretman objekta kao „kuće na uglu“, zbog čega su posebno naglašeni dekorativni elementi koji se sustiču u samom uglu. U definisanju ritma bočne fasade, značajan uticaj imaju i oluci koji komuniciraju sa trodimenzionalnim vertikalnim potezima sa ulične fasade.

Dok je eksterijer objekta definisan komunikacijom sa okruženjem i rasterom kao vizuelnim izrazom, kreiranje ambijenata u enterijeru određeno je vizurama ka širem okruženju i znamenitostima Vračara. S tim u vezi, zadnjom fasadom objekta dominiraju pravougaoni otvori i transparentne ograde, kojima se maksimizuje pogled preko krovova objekata u okruženju.

Oblikovanje objekta u Kneginje Zorke 12 izdvaja se po specifičnom arhitektonskom izrazu u kom se ritam fasade i odnosi puno-prazno i horizontalno-vertikalno preuzeli ulogu ornamenta. Naglašeno povezivanje s okruženjem primenom interpolacije i reflektujućih površina kao i kontrast prednje i zadnje fasade upućuju na savremeno tumačenje arhitekture vezane za specifičan kontekst u centru Beograda.

^27.6.2022.