Lepljene drvene grede; lepljena drvna građa

1. Šta je lepljeno drvo?

Drvo je jedan od najstarijih građevinskih materijala. Međutim, to ne znači da svako drvo automatski ima karakteristike koje odgovaraju zahtevima strukture i konstrukcije, kao što su mehanička svojstva - savitljivost, zatezna i torziona čvrstina, odnosno otpornost na pritisak i tako dalje. Zbog toga, mnoge vrste drveta pokazuju određene nedostatke i stoga nisu ni poželjne ni korisne u građevinarstvu. Rešenje su savremeni tehnološki procesi, kojima se pre svega neupotrebljive vrste drveta i drvni kompoziti mogu prerađivati kako bi postali upotrebljivi za gradnju.

Jedan od takvih postupaka je i lepljenje drveta, kojim se prilagođava struktura drveta i značajno poboljšavaju njegova mehanička svojstva. Najpoznatije i najkorisnije u građevinarstvu su drvene lepljene grede i ploče kojima mogu da se premoste mnogo veći rasponi, pa čak i deluju kao konstruktivni elementi raznih tipova mostova i hala.

1.1. Lepljene grede ili puno drvo?

Između ostalog, lepljena drvena greda je dimenziono stabilnija i manje sklona deformisanju. Dodavanjem lepka poboljšavaju se njena mehanička svojstva, budući da je to drvnoj građi najveća slabost. Mnoge vrste drveta nisu strukturno pogodne za gradnju, a problem se javlja i sa strukturnom homogenošću; pošto je drvo (pre nego što se poseče) živi materijal koji raste i razvija se, u zavisnosti od spoljnih i unutrašnjih uslova, može doći do neujednačenog rasta i formiranja stabla, što rezultira nehomogenom i manje stabilnom strukturom trupaca. Lepljenjem se ove manjkavosti prevazilaze, čime se još više poboljšavaju svojstva građe. Treba reći da se za lepljenje biraju samo najbolji delovi punog drveta dok se ostaci uklanjaju, odnosno, koriste u drugim granama drvno-prerađivačke industrije. 

Lepljenim drvenim gredama i pločama se mogu premostiti mnogo veći rasponi u poređenju sa masivnim drvetom.

2. Koje su prednosti lepljenih greda?

Lepljene drvene grede se prave od prirodnog materijala, lepog, kvalitetnog i čvrstog, koji se ujedno može i reciklirati. Takve elemente odlikuju karakteristike kakve su visoka čvrstina i mala težina konstrukcije. Tok izgradnje se može ubrzati upotrebom ovakvih greda i nosača, a ostaje i mogućnost naknadnih promena u konstrukciji.

Lepljene grede su takođe vatrootporne, jer provode toplotu 300 do 400 puta sporije od čelika. U slučaju požara izgoreće vanjski ovoj, koji se stvrdnjava i deluje kao zaštita od vatre, štiteći jezgro, odnosno, nosivi sloj drvenog elementa od urušavanja. Stoga drveni elementi konstrukcije u vatri istrajavaju duže od čelika, koji počinje da se topi uprkos zaštitnim premazima čim dostigne određenu temperaturu.

3. Lepljene grede i proizvodnja

Za proizvodnju lepljenih drvenih greda mora se koristiti visokokvalitetno i suvo drvo, čija vlažnost ne prelazi 15%, a najčešće je to smreka. Drvo smreke ima još jednu prednost - pošto je već osušeno, kasnije, vremenom, ne dobija nove pukotine. Za spajanje greda koristi se specijalni bezbojni lepak, tako da se spojevi između pojedinih delova uopšte ne vide.

4. Gde se koriste lepljene drvene grede?

Lepljene grede se koriste u građevinarstvu u različite svrhe. Od njih se prave konstrukcije za nastrešnice ili krovove. Ovakve grede i ploče su korisne za podizanje stambenih blokova i kuća, kao i poslovnih zgrada i industrijskih objekata. Lepljene grede se koriste i za izgradnju mostova i drugih infrastrukturnih objekata. Kada su u pitanju drveni montažni objekti, postoje rasponi koji predstavljaju tehnička ograničenja. Zbog toga se i u montažnoj gradnji sve više koriste ovakve grede koje omogućavaju veće raspone u objektu.

5. Lamelirane lepljene grede - BSH

5.1. Šta su i kakve su lamelirane lepljene grede?

Ovakva vrsta drvene građe proizvodi se lepljenjem manjih komada drveta - lamela - u jedinstvenu celinu. Lepljena građa je kvalitetno drvo koje se najčešće koristi za izradu konstruktivnih, linearnih elemenata, pri čemu je dužina grede veća od njenog poprečnog preseka. Pravilo je da je smer vlakana isti i da ide duž elementa. Ovakvi delovi mogu biti samostalni elementi ili delovi složenijih konstrukcijskih sistema, kakvi su oni sa lukovima i gredama, čak i šinama ili šipkama.

5.2. Koje su prednosti lameliranog drveta?

Lamelirana građa ima brojne prednosti u odnosu na puno drvo. Ključna je mogućnost slobodnog oblikovanja koji nudi. Lamelirane grede omogućavaju realizaciju složenijih geometrijskih oblika, kao što su na primer najrazličitiji lukovi, a drvena lepljena greda može čak i da menja svoju visinu po dužini. Pored toga, u poređenju sa punim drvetom, ima veću čvrstinu i tvrđa je; s druge strane, omogućava veću tačnost konstrukcije, jer se materijal lepljene grede može podesiti prema opterećenju - tamo gde se očekuje veće, koristi se kvalitetnija i jača lepljena greda, a tamo gde se očekuje manje, može se upotrebiti i nešto lošije drvo. Optimizacija i ekonomičnost izgradnje tako mogu biti zaista efikasni.

Još jedno važno svojstvo materijala je veća otpornost na vlagu, što dovodi do manjeg istezanja i strukturne promene, čime se obezbeđuje i duže trajanje. Ne sme se zaboraviti da lamelirano drvo zbog svih svojstava koja ga odlikuju može premostiti neuporedivo veće raspone od greda od punog drveta.

Lepljenim lameliranim gredama mogu se premostiti i ekstremni rasponi - oni do 100 m!

5.3. Lamelirane lepljene grede i nedostaci

Sve lepljene grede prave se samo od drveta i lepka. Lepak je sintetički proizvod i dobija se od hemijskih supstanci zbog čega može da izdrži i najteže vremenske uslove i jake insekticide. U lepkove se često dodaju fungicidi i insekticidi koji nisu bezopasni po zdravlje, pa se ne preporučuje njihova upotreba u slučajevima kada takvi premazi ostaju otvoreni i vidljivi i u zatvorenom prostoru.

Druga slabost su zaštitni premazi protiv vlage, koji često potpuno uništavaju prirodan izgled drveta i itekako utiču na konačni izgled drvenih greda.

6. Unakrsno lepljeno drvo - CLT ili KLH

6.1. Unakrsne lepljene grede su višenamenske

Unakrsno povezane grede su slične BSH gredama, ali sa jednom ključnom razlikom. Naime, vlakna ne idu u istom pravcu, već se njihov pravac smenjuje u slojevima: jednom idu paralelno sa dužom stranom, drugi put sa kraćom. Tako se dobija drvo koje je podjednako čvrsto u svim pravcima i može da izdrži opterećenja u svim pravcima. Šta više, otpornije je na mehanička oštećenja od BSH, a samim tim i nešto skuplje.

Unakrsno lepljene grede su izuzetno popularne poslednjih godina zbog svoje svestranosti. Obično deluju kao konstruktivni element, uglavnom kao grede i stubovi, ali postoje i masivni CLT zidovi, koji istovremeno deluju i kao konstruktivni element i kao barijera. Kada su u pitanju CLT zidovi više se ne radi o normalnoj, skeletnoj drvenoj strukturi, već o konstrukciji od drveta, koja omogućava izvođenje masivnih zidova, što predstavlja jedinstveno tehnološko dostignuće.

7. Koliko koštaju lepljene drvene grede?

Treba imati na umu da su najskuplji građevinski materijal i da stoga predstavljaju znatan trošak. Drvo je takođe materijal koji je poslednjih godina zbog korona krize enormno poskupeo u građevinarstvu - čak i do 100%! Cena lepljenog drveta na evropskom tržištu trenutno je oko 700 EUR/m3.